SOKOBANJA
Šta obići?
Ozren – udaljen 5 km od Sokobanje,čine ga više celina, krug grudnog odeljenja bolnice za plućne bolesti je najpoznatije izletište, u okviru koga je jezerce na Ozrenu sa čistom, bistrom,izvorskom vodom. U toku sezone radi restoran. Od jezera voda u više slapova ide ka vodopadu Ripaljka koji je sezonskog karaktera.Očno odeljenje iste bolnice je od grudnog udaljeno 1,5 km, obe ove destinacije se odlikuju odličnim kvalitetom vazduha sa velikom količinom negativnih jona. U sastavu Ozrena su i izletišta Kalinovica,Vlasina, dok su za planinare najznačajniji vrhovi Leskovik i Oštra Čuka. Bolnički krug grudnog odeljenja predstavlja jedno od najlepših izletišta u Srbiji.Još šesdesetih godina prošlog veka u okviru bolničkog kruga se nalazilo malo jezerce bogato pastrmkom,izvor čiste izvorske vode,tenisko, košarkaško,fudbalsko,odbojkaško i dečje igralište.U neposrednoj blizini je i vodopad Ripaljka,koji je prvi proglašen kao spomenik prirodi još 1949 g., sa nizom kaskadnih vodopada koji vode do njega.Ispred ulaza na izletište nalazi se veliki parking za automobile.
Lepterija je udaljena 1,5 km od centra Sokobanje, nalazi se na obali reke Moravice, dalje stazom uz reku se dolazi do srednjovekovnog grada – Sokograd.Od Lepterije prema Sokobanji na samoj obali reke nalazi se restoran Pećina.Na samom prostoru Lepterije nalazi se odmaralište Narodne Banke Srbije.Na obali reke Moravice nalazi se mala plaža.Na putu prema Sokogradu opet postoji izvor čiste ,pitke vode nazvan Rujnik. Pretpostavlja se da je sam naziv Lepterija nastao po grčkoj leči elefteros,što znači sloboda.Postoje saznanja da su grčki robovi boravili u Sokogradu,a da su se okupljali na Lepteriji prilikom izlaska iz zidina, te je tako dato ime jer se smatralo da su tada boravili na slobodnoj teritoriji.
Borići predstavljaju izletište udaljeno svega 500 m od samog centra, ispunjava ga borova šuma i najčešći posetioci su oboleli od astme.Borići predtavljaju jednu od destinacija u Sokobanji koja ima najpovoljniji odnos negativnih jona u vazduhu.Oduvek se prenosilo sa kolena na koleno da oboleli od astme i drugih plućnih bolesti moraju da porane,i da rano ujutru borave u Borićima jer je tada efekat boravka na vazduhu najbolji.
Park Banjica na istočnoj strani Sokobanje, sa dva termalna izvora , Banjica I sa temperaturom od 27,8 C i Banjica II sa temperaturom od 28,9 C. Obe vode spadaju u grupu hipotermalnih, oligomineralnih voda.U samom parku se nalazi i kupatilo sa bazenom i kadama, a lekovita voda se od davnina koristila za lečenje nervne labilnosti,povišenog krvnog pritiska i za opšti oporavak organizma. U sklopu parka Banjica je i lepo uređen park sa obiljem zeleila, uređenim klupama, teretanom na otvorenom te pešačkim stazama i trim stazom za trčanje.Park se nalazi na samoj obali reke Moravice,a na kraju parka se nalazi lokalna plaža Župan )omiljena plaža Hajduk Veljka Petrovića) i restoran Čoka u kome možete probati sokobanjske specijalitete iekološku,domaću hranu. Iznad plaže Župan nalaze se manje plaže na reci, Tri kace,Šes kaca,Džentlmen.Sam park se prostire na površini od 2,05 ha.Formiranje parka na površini od 0,44 ha je počelo krajem 19 veka, a u skladu sa izrađenim situacionim planom Sokobanje.1953 se vrši detaljnije uređenje, uvode se nove sadnice cveća,ukrasnog šiblja i mladih dekorativnih stabala drveća.Zbog odbrane od poplava te godine je urađen i odbrambeni zid prema reci Moravici.Novim zasadima stabala lišćara i četinara park je proširen na sadašnju površinu 1959.Park obiluje klupama za sedenje i odmor, a unazad nekoliko godina na njemu je napravljen i teretana na otvorenom.
Park Čuka predstavlja lepo uređen teren u južnom delu Sokobanje, pored Zavoda za plućne bolesti sa prelepim pogledom na samu Sokobanju i planinu Rtanj.Park je vrlo lepo uređen , uvek uredno pokošen,raspolaže sa dosta klupa i stolova za sedenje, natkrivenih prostora i drvenih kućica u kojima se možete zaštiti od kiše i jakog sunca. Zbog širine prostora i uređenih pešačkih staza idealan je za šetnje sa kućnim ljubimcima.Na samom prostoru temperatura u letnjim mesecima je uvek niža nekoliko stepeni nego u centru grada, pre svega zbog strujanja vazduha sa Ozrena,kao i obilja zelenila.
Izvor reke Moravice , nalazi se na istoku sokobanjske kotline,na putu prema Knjaževcu. Skreže se prema selu Vrelo,prolazite kroz samo selo i crkve Svetog Ilije gde u produžetku pouta nakon 200 metara dolazite do izvora reke Moravice.Crkva Svetog Ilije je zadužbina knjeginje Perside Karađorđević i jedan je od najstarijih verskih objekata u Sokobanji.U porti crkve raste drvo bora staro nekoliko stotina godina.Sam izvor reke Moravice se nalazi u podnožju planine Device,razlivenog je toga i čini ga veči broj dubinskih izvora. Voda je izuzetno hladna, bistra,čista i pitka, i u njoj ima rakova. Na površini vode se uočavaju klobuci koji nastaju od vode iz dubokih izvora.U sam izvor se uliva više planinskih potoka, jedan od njih je iz pećine koja je udaljena nekih 200 metara uzvodno od izvora. Nju čini jama sa dva otvora,jedan horizontalni,drugi vertikalni, plafonski.Do same pećine vodi obeležena staza.Oko samog izvora ima dosta mesta,klupe sa stolovima, natkrivenim prostorom,kamenim roštiljem,ograđenim mestom za loženje vatre i postavljanja ražnja. u neposrednoj blizini je Gikin ribnjak, sa zlatnom i kaliformijskom pastrmkom,sa bazenima riba razlićite kategorije.Svežu ribu možete kupiti, sami spremiti ili naručiti spremnjenu.U letnjem periodu kada su velike vrućine ovaj prostor je idealan za odnmor i osveženje.
Selo Vrmdža se nalazi na području opštine Sokobanja. Od centra Sokobanje udaljena je oko 15 km, ua Vrmdžu se skreće sa puta prema Aleksincu.Po popisu iz 2011 u selu ima 497 stanovnika.Samo selo se sastoji iz dva dela,Vlaške Male i centralnog dela sela.U samom centru sela dominira strma stena , na kojoj se nalaze ostaci Vrmaškog grada,koji meštani zovu Latinski grad.Grad najverovatnije potiče iz vremena Justinijana, kasnije se spominje kao srpski srednjovekovni grad. 1413 grad je posle duge opsade razorio Musa Kesedžija. Pored starog grada prolazi put, makadam koji vodi do Vrmaškog jezera,prečnika oko 50 metara,koje je najverovatnije kraškog porekla,ima ribe.Prostor oko jezera je lepo uređen, sav u zelenilu sa dosta klupa i nadstrešnica.U samoj okolini ima više izvora pitke vode.Vrmdža je postala poznatije nakon najavljenog “ smaka sveta “ 2012,kao mesto u podnožju Rtnja koje će biti pošteđeno katastrofe.Nakon toga dolazi do naseljavanja više porodica iz Beograda,Niša,Amerike,Italije… Počinje priliv novih stanovnika i samo selo doživljava ekspanziju,promovišu se specijaliteti tog kraja. Otvaraju se etno restorani koji privlače turiste iz cele Srbije,pa i šire koji borave u Sokobanji,a istovremeno se otvaraju i smeštajni kapaciteti i u samom selu.Jedna od karakteristika sela je obilje pitkih izvora vode.Ako krenete malo u šumu nije isključeno da vidite srnu,fazane,zeca,jazavca, a nisu retki ni susreti sa šakalom, vukom i divljom svinjom.Samo selo ima dosta starinskih kuća, ima stalnu postavku muzeja u Parohijskom domu gde su izložene stare narodne nošnje, alati,posuđe grnčarija.U blizini se mogu videti ostaci stare crkve Svete Trojice koja je podignuta 1818 na temeljima stare crkve iz 13 veka.
Seselačka Pećina,12 km udaljena od Sokobanje, nalazi se u selu Seselac, na putu ka Knjaževcu. To je pećina koja je najveće stanište slepih miševa, koji se mogu videti na tavanu pećine tokom juna,jula i avgusta.Ulaz u pećinu je veliki,svi glavni hodnici su osvetljeni.Ima pećinskih ukrasa stalaktita,stalagmita i travertinskih kada.U jednom delu pećine pojavljuje se reka ponornica,a jednim od sporednih hodnika se može doži do podzemnog jezera.Po legendi pećina je vekovima bila utočište hajduka.Pored pećine vodi put do malog ,veštačkog jezera nastalog pregrađivanjem seselačke reke.U samoj okolini postoji više klupa i stolova,mesta za roštiljanje,izvora pitke vode.U neposrednoj blizini je i etno restoran koji radi sezonski.
Banja Jošanica se nalazi na teritoriji opštine Sokobanja, udaljena je od centra Sokobanje 16 km.Do nje se stiže putem od Sokobanje ka Aleksincu, skreće se nakon 5 km kod Trebičke česme, prolazi kroz selo Žučkovac, a nakon 2 km stiže se u Banju Jošanicu.Nalazi se između planina Rtanj i Bukovika. Prelep ambijent,puno zelenila, zdrava,nezagađena okolina. Na samom ulazi je crkva Uspenja Presvete Bogorodice,a pored nje Banja.Banja je kompleks koji čini borova čuma kroz koju protiče Jošanička reka,sa nekoliko lepih mostova, puno klupa u hladovini. U samom kompleksu nalaze se termomineralni izvori koji izbijaju na više mesta, a glavni su locirani u podnožju Belog Brega, na 50 metara od Jošaničke reke.Ima ukupno 8 izvora,6 imaju posebne nazive : sumporna,kisela,stomačna,bela, gvozdena i reumatična.Sedma je označena kao bazen, a osma kao betonski bazen.Ima podataka da su za lekovitost ovih voda znali i rimljani,prvi pisani dokumenti potišu iz turskog doba.Turci su sve do temelja porušili kada su se povlačili iz ovih krajeva.1962 je sagrađeno novo kupatilo, na temeljima starog iz 1905. Temperatura voda je od 27 do 35 C. Svi izvori su kaptirani i hidrosistemom razvedeni u dve česme,dva kupališta i dva rezervoara.Neposredno uz izvore se nalazi ambulanta sa kupalištem i čekaonicom.Na žalost nije u funkciji jer pripada HTRO Lepterija, preduzeću koje je u stečaju.Analiza samih voda je pokazala da je ona skoro identična vodama u Vrnjačkoj Banji.Vodom se mogu tretirati stomačna oboljenja (čir na želucu i dvanaestopalačnom crevu, hronični gastritis, spušten želudac,oboljenja tankog i debelog creva,stanja nakon ćutice, pesak i kamen u bubregu,oboljenja prostate),reumatska oboljenja (stanja nakon reumatske groznice,svi oblici reumatizma, stanja nakon trauma i ranjavanja,oslabljena cirkulacija), kao i ostale bolesti (šećerna bolest,anemija,kožne bolesti).
Banja Jošanica nema hotel, ali ima značajne kapacitete u privatnom smeštaju ( oko 1.000 ležaja). Od kulturno istorijskih spomenika vredi spomenuti pravoslavni hram iz 1901 posvećen sv.Velikomučeniku Dimitriju ,kao i stara građevina iz 14 veka posvećena Uspeniju presvete Bogorodice. Njene ikone i freske svakako treba videti.U sastavu crkvene porte nalazi se i parohijski dom iz 19 veka i najstarija je kuća u selu,bogata je muzejskim eksponatima koja je sakupljao bivši paroh,sveštenik Milan Kalabić. Zgrada muzeja je iz 19 veka i pod zaštitom je države. Inače crkvica je delom ukopana u zemlju, razlog je da bi bila što manje uočljiva jer je u vreme turaka u više navrata rušena i obnavljana. Na Belom Bregu, iznad Jošanice nalazi se hram posvećen sv.Knezu Lazaru i Kosovskim mučenicima, sa kraja 20 veka,prestone ikone na platnu radio je ikonopisac Vladimir Putnik.Severozapadno od Belog Brega, na brdu Sokolica nalazi se stari,pravoslavni hram,podignut u tursko doba,kao crkva brvnara u 15-16 veku, a posvećen sv.Jovanu Krstitelju.U centru sela i dana radi vodenica potočara iz turkog doba koja predstavlja svojevrsnu turističku atrakciju.Po bogatstvu termalnim izvorima Banja Jošanica je jedinstvena u Srbiji i velika je šteta što se njeni potencijali ne koriste.
Bovansko jezero, nastalo kao ve[ta;ka akumulacija u sklopu regulacije sliva Velike Morave. Jezero je dugo 8 km,najviše širine 500 metara, i najvećom dubinom od 55 metara. Jezero je veštačka akumulacija nastala gradnjom brane 1978,sa zadatkom da zadrži nanose brdskih i planinskih reka i time omogući regulisanje visine nivoa Velike Morave. Nalazi se na sredini puta Sokobanja – Aleksinac,kod sela Bovan.Bogato je raznim vrstama ribe : smuđ,som,tostolobik,šaran,mrena,a može se upecati i štuka.Tokom cele godine je pogodno za ribolov. Obzirom da se akumulacija vode koristi za snabdevanje Aleksinca pitkom vodom zabranjena je vožnja čamcima sa benzinskim motorima.Ima više urećenih plaža za kupače, kao i mesta za kampovanje.Na obali jezera ima dosta vikendica kao i smeštajnih turističkih kapaciteta.Od Sokobanje se može doći biciklom kratkom vožnjom od nekih 20-30 minuta.
Reka Moravica je pritoka Južne Morave,ukupne dužine 60.4 km.Izvire ispod planine Device,protiče kroz Sokobanju i Aleksinac,a njena voda je napravila i veštačku akumulaciju Bovanskog jezera.Voda u reci je izuzetno čista,bistra,u njoj još uvek ima rakova.Na samoj reci , od restorana Čoka do Sokograda ima više atraktivnih plaža. Svakako najpoznatija je Župan,koja u najdubljem delu ima dubinu od 4 metra. Pošto je oivičena stenama pogodna je za ljubitelje skokova u vodu.U nastavku ima više manjih atraktivnih plaža,kao što su tri kace,šes’ kaca, Džentlmen … Treba napomenuti da je voda prilično hladna, čak i u vrelim letnjim mesecima.
Planina Rtanj, jedinstvena u svetu, sa oblikom potpune piramide i vrhom Šiljak, bogata izvorskom vodom i pećinama i endemskim biljkama koje rastu samo na tom području.Sama planina je mistična,oblika piramide, visine 156 metara. Kada gledate Rtanj sa područja Sokobanje imate utisak da gledate neki vulkan.Interesantno je da je južna strana planine okrenuta ka Sokobanji, a na njoj nema drveća,već samo endemske biljke Satureja Montani,od koje se pravi Rtanjski čaj.Sa severne, Boljevačke strane postoji značajan šumski potencijal u vidu četinara i listopadne čume.Rtanj je u osnovi širok,pri vrhu se sužava i geometrijski potpuno odgovara idealnoj piramidi.Zbog toga postoje mnoge legende,od toga da je veštačkog porekla,do toga da u njemu žive vanzemaljci.Ono što je sigurno jeste činjenica da zbog svog obila ima magnetizma zbog čega se pilotima ne preporučuje da lete iznad Rtnja da ne bi došlo do otkazivanja instrumenata. Rtanj je planina koja obiluje izvorskim vodama u samom podnožju planine,dok na samoj planini nema izvora vode.
Kraški predeli Rtnja okoline bogati su nebrojanim pećinama, jamama i kavernama, ali mnoge od njih još uvek nisu pripremljene i pristupačne pogledima radoznalih turista. Sa svojih 6 kilometara istraženih tunela, Bogovinska pećina spada u najduže speleološke objekte u Srbiji. Još uvek nije dostupan celokupni pećinski sistem, ali je turistima dostupno oko 550 metara tunela koji vode do najlepših dvorana i primera nakita. Posebnu čar poseduju dublji delovi Bogovinske pećine, koji su obloženi svetlucavim nakitom raznih boja. Među njima se posebno ističe ogroman broj pećinskih figura i neverovatan broj stalaktita, koji se spuštaju s tavanice kreirajući bajkovit ambijent.
Bogovinska pećina je, kao i mnoga druga slična mesta u Srbiji, žrtva slabe promocije. Da biste posetili ovu pećinu, neophodno je da se unapred najavite Turističkoj organizaciji Boljevac i da se dogovorite oko termina. Vrata pećine se otvaraju po potrebi, a kroz pećinu posetioce provode stručni vodiči. Uz poseban zahtev moguće je čak obići i neuređeni deo Bogovinske pećine, a tokom ove ture, turistička organizacija angažuje posebnog vodiča i specijalnu opremu za svakog posetioca.
Kada se pokrene priča o Rtnju, neizbežno je osvrnuti se i na njegovu enigmatičnu stranu. Bez obzira da li rtanjske legende smatrate fascinantnim ili ih doživljavate kao ništa drugo no preteranoraspirenu maštu, zagonetke Rtnja nešto su što se odvajkada vezivalo za ovu planinu. Vrelo, u narodu poznato i kao Svetilište, jedna je od tačaka na planini oko koje se prepliću legende. Vrelo je jedno od najjačih energetskih polja. Mesto je pronašao i obeležio akademik Jovan Davidović, a merenja zračenja je vršio međunarodni tim na čelu sa Sašom Nađfeijem. Ispitivanje Svetilišta je rađeno više puta od strane naučnika iz zemlje i inostranstva i utvrđeno je da ima veoma povoljno dejstvo na ljudsko telo, pa se preporučuje umeren boravak na ovom mestu dva dana za redom, maksimalno dvadeset minuta. Tačka je obeležena spomenikom u obliku piramide. Priče kaže da su se ovim energetskim ,,izvorištem” služili još praistorijski ljudi, ali i imperator Galerije nakon što se povukao u obližnji grad Feliks Romulijanu.
Planina Rtanj je inače omiljena za planinare amatere.Uspon na vrh Šiljak možete početi iz Sokobanje, putem za selo Trgovište, pa skrenete ka selu Mužinac. Na ulazu u selo imate putokaz koji vas vodi do staze za uspon za Rtanj. Odatle imate 15 km uspona do samog vrha,koji se često naziva i krov Srbije.Sa vrha se može videti Avala,Stara i Suva planina,Deli Jovan, a kad je lep dan i Kruševac.Na Rtanj se može popeti i sa Boljevačke strane,kao i iz sela Nikolinac, ali je najlakše iz sela Mužinac.
Za početak gradnje Centralnog gradskog parka u Sokobanji uzima se 1880 godina.Građen je u etapama, već početkom XX veka park je imao gust masiv visokog zelenila.1934 se uvode nove vrste drveća,žbuna i cveća, sagražena je i fontana.1958 se osvežava novim vrstama lišćara,četinara i žbunjem.Najbrojniji meću lišćarima su liše,brest,jablan,divlji kesten,bagrem,jasen,javor,kanadska topola.Od četinara imamo stabla smrče,crnog bora,jele i tuje.Dominantna su stabla platana. Centralni gradski park u Sokobanji zauzima površuinu od 2,13 ha.U samom parku se nalaze izvori termalne vode,kupatilo Amam i inhalatorijum koji je sagrađen u novije vreme.Kroz sam park protiče Vrelski potok,koji se spaja u samom parku sa termalnim izvorom, odakle otiše ka reci Moravici.Sam park predstavlja oazu zelenila,bogatu vodama, obiluje klupama i mestima za odmor koja u letnjim mesecuima daju neophodnu hladovinu i svežinu.U okviru parka napravljeno je i ograđeno dečje igralište sa svim potrebnim sadržajima.Inače sam prostor oko turskog kupatila je prvi put uređenurbanističkim dokumentom 1988 koji je izradio ing.Roman Balajnski.To je najstariji urbanistički dokument Sokobanje, a na osnovu njega Društvo za unapređenje i ulepšavanje Sokobanje počelo je uređenje prostora oko kupatila.Na čelu društva je bio banjski lekar,Petar Dojić,a društvo je funkcionisalo pod pokroviteljstvom arhiepiskopa beogradskog Mitropolita Mihajla. Cilj društva je bio da Sokobanju približi evropskim banjama.
Sokoterme – spa i wellnes centar sa više bazena, masažama i sl.Nalazi se u samom centru Sokobanje, na desnoj obali reke Moravice.U sklopu objekta su dva zatvorena i jedan otvoreni bazen sa termalnom vodom,saune,parna kupatila, slane sobe,fitness centar,pedikir,manikir,relax soba,jakuzzi,kozmetički salon,fizioterapeutski blok.
Hotel Sunce – hotel sa bogatim spa i wellnes sadržajem na 1.300 m2, uz veliki otvoreni bazen
Aqua park Podina – zabavni vodeni kompleks, izgrađen na površini od 2 hektara, prima 2.500 posetilaca, raspolažepoluolimpijskim,rekreativnim, dečjim i bazenom sa tri tobogana
Manastir Sveti Roman – nalazi se pored puta koji spaja Ražanj i Kruševac,nedaleko od sela Đunis.Jedan je od najstarijih u Srbiji sa hramom posvećenim blagovestima presvete Bogorodice.Podignut je na mestu gde se upokojio presveti Roman sinait,po kome je i dobio ime.Po predanju on se tu doselio 888.Po jednima on je bio jedan od sinajskih monaha koji su u vreme kneza Lazara došli sa sinajske gore.Po drugima bio je učenih svetog Klimenta ohridskog i da je došao iz Ohrida.Njegove mošti se i danas čuvaju u manastirskoj crkvi.Manastir je obnovljen u vreme kneza Lazara Hrebeljanovića 1377,u hilandarskoj povelji iz 1381 se navodi da se u manastiru vodilo računa o duševnim bolesnicima.Nakon turskog osvajanja manastir je u više navrata rušen,spaljivan o obnavljan,najveća stradanja je doživeo u XVI veku,a za vreme tursko-austrijskog rata 1716-1718 je spaljen do temelja.Obnovio ga je 1795 Đorđe Pila u znak zahvalnosti što je tu čudesno isceljen od teške bolesti.1983 manastir je posedovao 82 ha oranica i livada,3 hektara voćnjaka i vinograda i 115 ha šuma.Posedovao je dve vodenice i godišnje zarađivao 6000 dinara.U manastirskoj porti se nalazi veliki zvonik, visok 12 metara i predstavlja jedinstvenu građevinu u celom Pomoravlju. Izrađen je na tri nivoa,sazidan od kamena,ima tri zvona od kojih je jedan poklon kneza Miloša Obrenovića iz 1833.Tokom prvog svetskog rata u manastiru se nalazila bolnica,a zatim i centar za zbrinjavanje ratne siročadi.Nakon drugog svetskog rata manastiru je bila oduzeta skoro celokupna imovina.1960 manastir je bio preobrađen u ženski,a od 2012 u muški po blagoslovu episkopa nisškog dr Jovana Purića.
Gamzigrad – arheološko nalazište Felix Romulijana,ogromni rimski kompleks sa kraja IV veka,nalazi se na UNESKO-voj listi svetske baštine.Predstavljao je rezidenciju rimskog cara GajaValerija Maksimijana Galerija, Dioklecijanovog zeta koji je bio rimski car od 305 do 311.. Od Sokobanje udaljen oko 50 km.Prostire se na površini od 6,5 ha.Nalaze se ostaci kasnoantičke carske palate,utvrđene odbrambenim zidinama,sa malim šestougaonim kulama.Nazvan je Romulijana po Galerijevoj majci Romuli.Galerije je bio jedan od najžešćih progonitelja hrišćana, ali je tokom četvrtog veka palata bila prepuštena hrišćanskoj crkvi.U petom veku je bila na meti varvarskih plemena,tokom šestog veka obnovio ju je Justinijan I, a našuštena je krajem VI veka.Pronađena je carska rezidencija sa mozaicima nesvakidašnje lepote,statua cara Galerija,hram posvećen Jupiteru i Herkulu,brojni ekonomski objekti,javna kupatila i slavoluci na ulazu.Carska palata je bila bogato ukrašena freskama,podnim mozaicima,bogatim dekoracijama stubova,kapitela i zidova.Istraživanja su pokazala da je praistorijsko naselje na pomenutom lokalitetu postojalo jo 2000 p.n.e.2007 je stavljen na UNESCO-vu listu svetske baštine,a istraživanja još uvek traju.
Crkva Svete Trojice u Gornjem Adrovcu – podignuta 1903.g. na mestu gde je u srpsko-turskom ratu 1876.g. kao dobrovoljac poginuo ruski pukovnik Nikolaj Nikolajevič Rajevski,po kome je Tolstoj oblikovao lik Vronskog u romanu Ana Karenjina.Njegov lik je Tolstoju poslužio kao inspiracija za formiranje lika grofa Vronskog.Ideja o izgradnji je potekla od njegove majke,Ane Mihajlovne.Zemlju za izgradnju crkve je donirala srpska kraljica Natalija Obrenović, a brigu o izgradnji je preuzeo niški vladika Nikanor Ružičić.Arhitektonsko rešenje i novac za izgradnju je obezbedila grofica Marija Rajevska,žena Nikolajevog mlađeg brata Mihajla.Crkva ima status spomenika kulture, podignuta je i osveštana2 septembra 1903.Sagrađena je u duhu tradicije ruske i srpske sakralne arhitekture.Središnjim delom dominira masivna kupola sa prozorskim oknima.U unutrađnjosti se nalaze vredne freske ruskih i srpskih vladara,svetitelja i utemeljivača hrišćanstva.Telo pukovnika Rajevskog je prvo sahranjeno u manastiru sveti Roman , da bi kasnije bilo prebačeno u selo Raumovska,u Kijevskoj oblasti,pored njegovih predaka.Zanimljivo je da ispred ulaza u manastir postoji drvored lupa koje su donete iz Ukrajine sa nekadašnjeg imanja grofa Rajevskog.
Manastir Jermenčić – udaljen 8 km od Sokobanje, na Ozrenu,na 850 m nadmorske visine, posvećen Arhanđelima Gavrilu i Mihailu.Manastir su podigli jermenski monasi, po predanju 1392.g., imao je 400 monaha. Spaljen je od strane turaka 1796.g., sa obnovljen za vreme i srpskog ustanka po naredbi vožda Karađorđa.U neposrednoj blizini manastira nalazi se 4 izvora pitke vode, od koja su dva kaptirana,podigao ih je Hajduk Veljko.Po drugim izvorima se smatra da je manastir podignut kao zadužbina despota Stefana Lazarevića,i da su ga podigli grški monasi-sinaiti.Od bolnice na Ozrenu manastir je udaljen 3 km i u njemu niko ne živi.
Oštra čuka – jedan od vrhova na planbini Devica.Visok je 1070 metara, do njega vodi staza od Vlasine ( nalazi se na putu za selo Jezero), a potrebno je oko 45-60 minuta do vrha.Sa vrha se pruža prelep pogled na banjsku kotlinu, Rtanj,u vidokrugu je Bovansko jezero, na jugu do Suve planine, na zapadu do Jastrebca.
Crkva Svetog Preobraženja Gospodnjeg – nalazi se u samom centru Sokobanje. Podignuta je 1835,najpre je izgrađena od kamena uzetog iz razrušenih ostataka tzv Svrljiškog grada.Loše je sagrađena pa su je nakon dvadesetak godina meštani potpuno srušili.Onakva kakva je sada ozidana je i osvešćenja 1892,po nalogu Mitropolita Srbije Mihajla,inače rođenog sokobanjca. Gradili su je italijanski majstori prema nacrtu arhitekte Svetozara Ivačkovića u srpsko-vizantijskom stilu.Ima dobro sačuvanu arhivu od 1835.g.,tu se čuva i Jevađelje iz 1836.g. sa originalnim potpisom Kneza Miloša.U porti crkve postoji i bista mitropolita Mihajla koji je kaoo veliki dobrotvor ovog kraja sagradio i osnovnu školu u Sokobanji 1894.
